Wykonawcy: Chcemy nadal budować polską kolej

Wiceprezes zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego Maciej Kliś przypomniał, że tylko do 2020 r. tylko na kolej trafiło niemal 110 mld zł dofinansowania ze środków Unii Europejskiej. – Bardzo łatwo zobaczyć, co się dzieje, gdy tych środków nie ma: tworzy się dziura, w którą jest wciągana cała branża. Fundusze UE nie tylko wspierały inwestycje, ale też zmieniały mentalność, pomagały wprowadzać zmiany strukturalne i społeczne – zwrócił uwagę. Korzyści, które wymienił, to zwiększenie przejrzystości zamówień publicznych oraz pojawienie się norm wymuszających bardziej odpowiedzialne podejście do inwestowania. – Normy te są krytykowane jako przejaw unijnego biurokratyzmu, ale warto dostrzec także ich dobre strony – przekonywał.

Szanse są – pora je wykorzystać

– Nastroje na tegorocznym Kongresie Kolejowym są lepsze niż rok temu – a za 3 lata będą jeszcze lepsze – przewidywał wiceprezes BGK. Jeśli branża i rząd chcą utrzymać tę tendencję, nie ma alternatywy dla korzystania z funduszy unijnych. Jak uznał Kliś, na trwający proces inwestycyjny nie wpłyną nawet zagrożenia w skali makro. – Cykl inwestycyjny musi trwać. Skoro machina poszła w ruch, to będzie się toczyła. Kolej będzie się rozwijała, bo stawia na nią nie tylko Polska, ale i UE – przypomniał. Jak dodał w tym kontekście władze CPK nie bez powodu rozdzieliły inwestycję lotniskową od kolejowej: pozwala to bardziej efektywnie pozyskiwać środki z UE, przy których przyznawaniu są faworyzowane „zielone” środki transportu, takie jak kolej.

Prezes zarządu KZN Bieżanów Rafał Leszczyński pochwalił PKP PLK za zlikwidowanie aukcji elektronicznych w przetargach i za aplikację wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, pozwalającego na wykluczenie ofert z „państw trzecich”. – Mniejsza liczba egzotycznych konsorcjów na placach budowy przekłada się na sytuację producentów – podkreślił. Zdaniem Leszczyńskiego ustawodawca powinien pójść dalej w tym kierunku, tak by maksymalnie zwiększyć szanse firm mających potencjał w Polsce. – Wcześniej, niestety, robiono wiele, by „zdepolonizować” gospodarkę. Teraz chcemy, by wszystkie zadania inwestycyjne były planowane tak, by wykonywały je firmy z potencjałem w Polsce. Marża musi pozostać w kraju, a nie odpływać – zaznaczył. Tylko wówczas państwo będzie miało pieniądze na kolejne inwestycje.

Słów uznania doczekał się także drugi największy zamawiający na rynku inwestycji w infrastrukturę kolejową. – Program CPK daje firmom z polskim kapitałem szansę na wytworzenie lokalnych kompetencji. Na Forum Dialogu Technicznego CPK toczy się autentyczny dialog zamawiającego z firmami. Mamy nadzieję, że zakończy się to realnym uwzględnieniem postulatów, które zgłaszamy – stwierdził prezes KZN. – Potrzeba projektów badawczo-rozwojowych. Wieje bardzo dobry wiatr – pytanie, czy wykorzystamy tę szansę – podsumował.

Kombud: Walczymy z gigantami

Prezes zarządu Zakładów Automatyki Kombud Artur Marcinkiewicz skoncentrował się na wdrażaniu nowych technologii oraz ich opracowywaniu w kraju. Jak stwierdził, dziś, ze względu na wcześniejszą długą lukę inwestycyjną, prowadzenie firmy technologicznej jest bardzo trudne. – Trzeba jednak zapewnić środki na badania i procesy badawczo-rozwojowe. Możemy dziś rywalizować z gigantami w branży sterowania ruchem, będąc wraz z nimi w elicie. Jesteśmy polską firmą – i 100% know-how mamy w Polsce, w naszych zakładach w Warszawie i Radomiu – przypomniał. Główne źródło finansowania badań i rozwoju to dla Kombudu własne zyski – niestety, wraz ze spadkiem produkcji budowlano-montażowej możliwości w tym zakresie się kurczą.

– Cieszy nas rosnąca liczba kontraktów – ogłaszanych i podpisywanych. Optymizmem napawa też fakt, że Komisja Europejska przyznała dofinansowanie na budowę polskiej KDP. Mam nadzieję, że będziemy mieli wystarczająco dużo środków, byśmy mogli nadal rozwijać technologicznie naszą spółkę – zadeklarował Marcinkiewicz. Od kilku lat Kombud obserwuje rynek czeski – ale z powodu licznych barier, m. in. językowych, wejście na niego jest bardzo trudne. – Czy programiści i projektanci aplikacji komputerowych mają wystarczającą znajomość języka polskiego, by zrozumieć choćby instrukcję obsługi sygnalizacji kolejowej? Czy w ogóle ktokolwiek egzekwuje to w Polsce? – spytał retorycznie.

Odnosząc się do prawy local content, prezes Kombudu wyraził pewien optymizm co do rozpoczętego już procesu jego zwiększania. – Nie sztuka zainstalować system. Trzeba jeszcze zapewnić jego użytkownikowi bezpieczeństwo, „zaopiekować się” tym systemem przez długie lata. Systemy mają być sprawne przez 20 lat – przypomniał. Atutem Kombudu jest w tym zakresie, jak stwierdził, polski serwis i dostępność przez cały czas. – Nie chodzi nam o preferencyjne warunki. Wystarczy nam sprawiedliwe traktowanie na równi z innymi producentami. Jako duży wykonawca jesteśmy w stanie wyprodukować bezpieczne systemy SRK – i to robimy – zakończył Marcinkiewicz.

Budimex z pomysłem, jak odblokować KIO

Prezes zarządu Budimexu Artur Popko przyznał, że ostatnie 2 lata w branży były wymagające. – Wskaźnik produkcji budowlano-montażowej spadł o 7,7%. Na koniec września znowu zanotowaliśmy spadek. Wynika to jednak nie z kontraktów kolejowych, ale ze spadku o prawie 50% na rynku mieszkaniowym i na drogach. Kluczowy zamawiający, GDDKiA, ogłosił tylko 25% zapowiadanych przetargów – uściślił. Z tego powodu wielu wykonawców przerzuciło się na kolej, stąd nadal dość niskie ceny ofertowe w przetargach PKP PLK.

Przedstawiciel Budimexu zaproponował rozwiązanie mające przyspieszyć inwestycje i uspokoić sytuację na rynku: uzależnienie kosztu złożenia odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej od wartości kontraktu. – Dziś wynosi on 20 tysięcy złotych niezależnie od wartości kontraktu – i odwołań jest bardzo dużo: właściwie nie znam żadnego postępowania, które nie skończyłoby się w KIO – stwierdził. Wszyscy szukają pretekstu, by znaleźć w konkurencyjnej ofercie jakikolwiek „haczyk”. – Zwiększenie kosztu odwołania odblokowałoby KIO i przyspieszyłoby podpisywanie umów. To ważne tym bardziej wobec zapowiadanych wzrostów wartości przetargów – uzasadnił Popko.

Kryteria pozacenowe w przetargach są, zdaniem prezesa Budimexu, bardzo trudne do stosowania. – Jeśli jest to np. termin, wszyscy wykonawcy deklarują maksymalnie skrócony. Myślę, że warto zwracać uwagę na potencjał kadrowy i sprzętowy – ale musi on być racjonalnie dobrany do wartości oferty – zastrzegł.

Rynek wciąż wygłodzony – więc kolej przyciąga

Według członka zarządu Strabagu Wojciecha Trojanowskiego determinacja w walce o kontrakty wynika z wciąż utrzymującego się wygłodzenia rynku od roku 2021. – Niektóre oferty wydają się dość niskie. Porozmawiajmy, po raz kolejny, o realnej waloryzacji. Obecne klauzule waloryzacyjne w kontraktach PLK i GDDKiA są nieefektywne – przekonywał. Zdaniem przedstawiciela firmy ceny będą rosły, przynajmniej do czasu, gdy przyszłe przetargi na odbudowę Ukrainy (których terminu nie da się na razie przewidzieć) zupełnie zmienią sytuację polskiej branży.

Trojanowski skrytykował przyjęte rozwiązania w zakresie certyfikacji wykonawców („stworzyliśmy wyrób certyfikatopodobny” – ocenił). – Mówmy o zawartości lokalnej, potencjale na miejscu, doświadczeniu i zasobach – sformułował propozycje kryteriów dopuszczania wykonawców do startu w przetargach.

Poprawy wymaga też wydajność administracji publicznej. – Obawiamy się narastania tego problemu. W zakresie pozwoleń na budowę i nadzoru nad realizacją inwestycji (od pozwoleń wodno-prawnych po odbiory) mamy problem z niedofinansowaniem i brakami kadrowymi. Musimy zapewnić środki i potencjał, by administracja działała sprawnie, proinwestycyjnie i radziła sobie z „górkami” inwestycyjnymi, tak jak my – uznał członek zarządu STRABAGu.

Edukacja branżowa – państwo musi zadziałać mocniej

Zarówno na kolei, jak i w budownictwie edukacja branżowa jest według prezesa zarządu PORR Piotra Kledzika zbyt słabo rozwinięta, by wypuszczać na rynek pracowników w potrzebnej liczbie. – Kadry się starzeją, a specjalistów coraz trudniej pozyskać. Kształcimy ich sami, mamy swoje akademie – ale nie może być tak, że nasza rola jest wiodąca. Państwo musi bardziej się zaangażować – podkreślił Kledzik.

Ze swojej strony firmy budowlane powinny, jego zdaniem, mocniej reklamować się na rynku pracy. – Za mało chwalimy się tym, co robimy i co potrafimy: budujemy szybko, dobrze i sprawnie. Mamy nowe technologie. Polska jest największym rynkiem budowlanym w Europie – i najlepiej w Europie radzi sobie z turbulencjami, takimi jak COVID-19. Młodzi powinni przyjść na budowy. To dziś działanie propaństwowe – podsumował.